“Het is echt een bizarre ervaring geweest,” vertelt Joachim in een videocall. “Om hier nog maar vier weken te werken, en nu al zoiets te hebben meegemaakt.”

Daar zit je dan: in het Moldavische parlement, net weg bij je comfortabele, goedbetaalde baan in Antwerpen, recht tegenover vertegenwoordigers van de grootste spelers in de tabaksindustrie.

“We kwamen binnen en zagen meteen een rij van acht of negen mensen aan de kant van de tabaksindustrie,” beschrijft Joachim. “De spanning was direct voelbaar, alleen al door de manier waarop we tegenover elkaar zaten.”

De spanning die Joachim voelde had ook te maken met wat er op het spel stond in de hoorzitting: een herziening van de Moldavische tabakswet, die óf meer bescherming kon bieden aan het stijgende aantal rokers in Moldavië, óf juist meer ruimte zou geven aan de tabaksindustrie. Anders gezegd, betekende de spanning dus voor Joachim dat hij op de juiste plek zat.

“Ik besefte me dat als ik impact wilde maken, dit het moment was,” legt Joachim uit. “De kans dat je echt het verschil maakt met zo’n speech is klein, maar áls het lukt, is de impact enorm.”

‍

‍

Twee werelden

Voordat hij werd aangenomen voor het fellowship waren Joachim zijn werk en idealen – zoals bij veel van ons – grotendeels gescheiden.

Aan de ene kant had hij een baan in het bedrijfsleven, die paste bij zijn opleidingsniveau en de levensstandaard die hij voor zichzelf had voorgesteld. Aan de andere kant leefde hij zijn waarden na door bewust te consumeren, op zijn CO2-voetafdruk te letten en zelfs door betrokken te zijn bij klimaatactivisme.

“Ik was tevreden in die beide werelden”, vertelt Joachim. “Klimaatactivisme vond ik gewoon leuk om te doen, en het paste bij mijn profiel en het imago dat ik van mezelf had.”

Ondanks dat hij tevreden was, merkte Joachim dat hij zijn twee werelden maar moeizaam bij elkaar kon brengen:

“Bij mijn vrienden die activisten waren durfde ik nooit te zeggen dat ik bij een corporate werkte. Voor hen was het bedrijsleven het bron van al het kwade. Tegelijkertijd durfde ik overdag op mijn werk niet te zeggen dat ik een klimaatactivist was, omdat ik bang was dat men het niet zou begrijpen.”
‍

"Voor mij is het gewoon heel leuk om deze idealen na te jagen."

‍

‍Enthousiasme

Waar veel activisten worden gedreven door zorgen of schuldgevoel, is voor Joachim bij uitstek de belangrijkste drijfveer enthousiasme.

“Er waren zeker mensen die zo betrokken bij het onderwerp waren dat het deprimerend voor ze was,” vertelt hij. “Maar ik viel nooit echt in die categorie. Voor mij is het gewoon heel leuk om die idealen na te jagen.”

Datzelfde enthousiasme bracht Joachim ertoe om zich aan te melden voor de fellowships. “Het was niet zozeer dat ik voelde dat ik mijn oude baan moest verlaten, maar meer dat ik echt de kracht en de potentie van dit programma zag,” legt hij uit.

Wat hem aansprak, was de kans om zijn twee werelden te verenigen en te werken in een omgeving waar zijn activistische kant werd omarmd.

“De norm in de corporate wereld is nog steeds dat je je activistische kant niet echt laat zien,” zegt Joachim. “Maar Rutger’s verhaal maakt het juist cool om te proberen dat activisme in je carrière te integreren.”

‍Lees: Maak kennis met de eerste lichting van de Moral Ambition Fellowships
‍

Rook in Moldavië

Hoewel Joachim openstond voor een avontuur, had hij niet verwacht dat hij in Moldavië zou belanden.

“Mijn eerste reactie was: waar ligt Moldavië?”, lacht Joachim. “Dan ga je wat verder onderzoek doen, en blijkt het het armste en minst bezochte land van Europa te zijn. Ik sta open voor nieuwe indrukken, maar dit was wel iets anders. Toch zag ik het ook als iets gaafs – een plek waar ik normaal gesproken niet snel zou komen.”

Moldavië was voor Joachim niet alleen een avontuur, maar ook een zeldzame kans om tastbare impact te maken op het gebied van tabaksregulering. In tegenstelling tot andere EU-landen, waar het tabaksgebruik daalt, gaat het in Moldavië juist de verkeerde kant op. Tussen 2000 en 2020 steeg het tabaksgebruik onder volwassenen van 25% naar 29%, waarmee het een van de slechts zes landen ter wereld is waar de rookcijfers erger worden.

Daarnaast beschikt Moldavië theoretisch gezien over alle wettelijke instrumenten om het toenemende tabaksgebruik aan te pakken. Joachim legt uit: “Hun tabakswetgeving is in veel opzichten zelfs sterker dan die van Duitsland of België, maar er is een enorme kloof tussen de wetten op papier en de handhaving ervan in de praktijk.”

En tot slot, hoewel de tabaksindustrie sterk vertegenwoordigd is in Moldavië, is de controle op tabaksgebruik juist nog ontzettend verwaarloosd. Joachim: “In de hele Nationale Gezondheidsdienst waar ik werk, is er maar één persoon die echt verstand heeft van tabaksbestrijding.”

Lees: Welk wereldprobleem wil jij aanpakken? Maak kennis met de 'drie O's'
‍
‍

Op het juiste moment, op de juiste plaats

Naast dat Moldavië een bijzonder geschikte plek is om te werken aan tabakscontrole, is Joachim er ook nog eens op een cruciaal moment aangekomen.

“Moldavië heeft op dit moment een tabakswet die wordt herzien”, legt Joachim uit. “En in december 2024 wordt er gestemd over de wijzigingen, dus dit is echt een ideale tijd om hier te zijn.”

‍Een cruciale wijziging in de tabakswet is bijvoorbeeld het uitbreiden van de openbare ruimtes waar roken verboden is, naar onder andere speeltuinen, sportvelden en pretparken. Belangrijk is hier dat de wet ook het gebruik van e-sigaretten en verhitte tabaksproducten omvat, die in Moldavië (net als in veel andere landen) snel aan populariteit winnen.

Hoewel de wijzigingen oorspronkelijk niet het belangrijkste thema waren van Joachim’s plaatsing in Moldavië, bevond hij zich al snel in een positie om een belangrijke rol te spelen op dat gebied. “De oorspronkelijke tabakswet dateert uit 2015, en de persoon die de wet in feite heeft geschreven zit aan het bureau naast mij op kantoor”, licht hij toe.

Dankzij zijn plaatsing en het gebrek aan mensen op tabaksregulering in Moldavië, bevond Joachim zich opeens in een positie om een best wel bijzondere rol te spelen: getuigen in een openbare hoorzitting over de tabakswetgeving, voor het Moldavische parlement.

Oog in oog met Big Tobacco

Op 12 november stapte Joachim de Europazaal van het Moldavische parlement binnen, samen met Cornel Radu-Loghin, een ervaren pleitbezorger van het European Network for Smoking and Tobacco Prevention (ENSP). Aan de overkant van de zaal wachtte een rij vertegenwoordigers van de tabaksindustrie – een grimmige herinnering aan wat er op het spel stond.

“Dat was interessant, want we kwamen binnen en zagen meteen een rij van 8 of 9 mensen aan de kant van de tabaksindustrie zitten,” beschrijft Joachim. “Terwijl wij de eerste twee van ‘de goede kant’ waren die arriveerden, om het zo te zeggen.”

Hoewel Joachim en de andere voorstanders van tabakscontrole zich op deze situatie hadden voorbereid, roept de aanwezigheid van vertegenwoordigers van de tabaksindustrie (in totaal waren er 22 die dag) toch vragen op. Zowel de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als de Moldavische wet verbieden expliciet contact tussen de tabaksindustrie en politici of politiek. Alleen door hun banden te verhullen en te beloven dat ze niet zouden spreken, konden de vertegenwoordigers überhaupt aanwezig zijn bij de hoorzitting.
‍
‍

“Het was in die zin een unieke ervaring,” vertelt Joachim. “In theorie mag de tabaksindustrie geen contact hebben met parlementsleden, dus de kans om een confrontatie als dit mee te maken met beide partijen is niet groot.”

De aanwezigheid van advocaten en vertegenwoordigers van de tabaksindustrie leidde tot een bijzonder intense hoorzitting. Het verhitte debat culmineerde in een moment waarop pleitbezorgers voor tabakscontrole een getuige-advocaat dwongen toe te geven dat een van zijn cliënten tabaksgigant Philip Morris International was.

“U bent de stem van de tabaksindustrie,” riep Radu-Loghin boos uit. “Dit is het probleem hier!”
‍

"Ik kon gewoon de vakjes één voor één afvinken."‍

‍

Bullshit bingo

Oog in oog staan met doorgewinterde advocaten van de tabaksindustrie kan behoorlijk intimiderend zijn, maar volgens Joachim hielp zijn voorbereiding hem ermee om te gaan. Hij wijst in het bijzonder naar een workshop van longartsen Danielle Cohen, Pauline Dekker en Esther Croes, die de Tobacco Control Fellows volgden in hun eerste trainingsweek.

“Tijdens die workshop kregen we een bingokaart met alle drogredenen die de tabaksindustrie gebruikt om regelgeving te omzeilen,” deelt hij. “Dat hielp me echt om me goed voorbereid te voelen. Toen ik ze hoorde praten over smokkel, een rookvrije generatie, verhitte tabaksproducten, enzovoort, kon ik gewoon de vakjes één voor één afvinken.”

Dankzij dat gevoel van voorbereiding verdwenen Joachim’s eerste zenuwen al snel. Hij vertelt: “Naarmate de vergadering vorderde en de onzin van de tabaksindustrie maar bleef komen, en ik voelde dat ik wist wat ze zouden gaan zeggen, werd ik nerveuzer over het idee dat de vergadering zou eindigen voordat ik mijn kans kreeg om te spreken. Ik was niet zenuwachtig over de speech zelf, ik dacht vooral: ‘Ik ga deze kans nu niet missen.’”

Gelukkig kwam Joachim’s beurt wel, en gaf hij een gepassioneerde getuigenis over waarom het Moldavische parlement zou moeten stemmen vóór de wijzigingen in de tabakswet. Daarnaast liet hij ook blijken hoe abnormaal het is dat de tabaksindustrie bij de hoorzitting aanwezig mocht zijn.

“Het is alsof je muggen uitnodigt om te praten over malaria”, sprak Joachim het parlement toe. “Het is een overduidelijk geval van tegengestelde belangen en een schending van het WHO Framework Convention on Tobacco Control, artikel 5.3.”
‍

Smaakt naar meer

We weten pas in december of Joachim's getuigenis de impact had waarop hij hoopte, als het parlement stemt over de wetswijziging. Hoewel Joachim positief gestemd is over de stemming, benadrukt hij dat het best een zware strijd kan worden om de amendementen erdoor te krijgen.

“Er waren slechts vier parlementsleden aanwezig bij de hoorzitting,” merkt hij op. “En we weten via via dat de tabaksindustrie al één-op-één gesprekken heeft gevoerd met parlementsleden.”

Toch gaf de ervaring Joachim een duidelijker beeld van hoe hij levens positief kan beïnvloeden, op een manier waar hij daarvoor nog niet echt een gevoel voor had.

“Ik moet zeggen, de hele ervaring smaakt naar meer,” reflecteert Joachim. “Deelnemen aan parlementaire debatten of lobbywerk – ik begin te beseffen dat het niet alleen mogelijk is, maar ook een noodzakelijk onderdeel van dit werk. En ja, misschien is dit mijn ego aan het woord, maar ik vind het ook gewoon best cool om in een positie te zijn waarin je dat kunt doen.”

‍